Οι ανθρώπινες δραστηριότητες επηρεάζoυν σταδιακά περισσότερο τη Γη
Μια νέα μελέτη ενημερώνει το πλαίσιο των πλανητικών ορίων και αποδεικνύει πως οι ανθρώπινες δραστηριότητες επηρεάζουν όλο και περισσότερο τη Γη αυξάνοντας τον κίνδυνο πρόκλησης δραματικών αλλαγών στις συνολικές συνθήκες της Γης.
Για περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια χρόνια, η αλληλεπίδραση μεταξύ της ζωής (που αντιπροσωπεύεται από το πλανητικό ορόσημο της βιόσφαιρας) και του κλίματος έχει συμβάλει καθοριστικά στον έλεγχο των συνολικών περιβαλλοντικών συνθηκών της Γης.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα η αντικατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος με άλλες ανθρωπογενείς χρήσεις γης, η αλλαγή της ποσότητας του νερού που συγκεντρώνεται στα ποτάμια και στο έδαφος, η εισαγωγή συνθετικών χημικών ουσιών στο ανοιχτό φυσικό περιβάλλον και η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, επηρεάζουν σημαντικά την αλληλεπίδραση μεταξύ ζωής και κλίματος στην παγκόσμια σφαίρα.
Είναι ζήτημα απολύτου σημασίας ο σεβασμός και η διατήρηση των αλληλεπιδράσεων αυτών οι οποίες λαμβάνουν χώρα εντός του γεωσυστήματος του πλανήτη με αποτέλεσμα τη διαμόρφωση ενός συστήματος μεταβολικού συγκερασμού που κατ’ ουσίαν εξασκεί τον έλεγχο επί των συνθηκών της Γης τα τελευταία περίπου 12.000 χρόνια.
Προς αυτή τη κατεύθυνση είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί πως οι ανθρώπινες δραστηριότητες δεν προκαλούν δραματικές αλλαγές στη ομοιοστατική κατάσταση του πλανήτη, αλλαγές που πιθανόν θα απομείωναν την ικανότητα της Γης να συντηρεί την εδραιωμένη βιοποικιλότητα που διακρίνει την βιόσφαιρα.
Τα εννέα πλανητικά όρια που ρυθμίζουν τη σταθερότητα στον πλανήτη
Σύμφωνα με τα ευρήματα σχετικής έρευνας των Richardson et al., (2023), οι συγγραφείς ορίζουν το εννοιολογικό πλαίσιο των “πλανητικών ορίων”. Τα εννέα “πλανητικά όρια” αντιπροσωπεύουν στοιχεία του παγκόσμιου περιβάλλοντος που ρυθμίζουν τη σταθερότητα και τη βιωσιμότητα του πλανήτη ώστε να διατηρούνται οι κατάλληλες συνθήκες συντήρησης της ζωής οι οποίες επί χιλιάδες χρόνια συμβάλλουν στην ανάπτυξη της βιοποικιλότητας στη Γη και στην ευημερία των έμβιων πλασμάτων που την κατοικούν, συμπεριλαμβανομένης της ανθρωπότητας. Ο βαθμός παραβίασης των ασφαλών επιπέδων των εννέα ορίων αυτών προκαλείται από ανθρωποκεντρικές δραστηριότητες που επηρεάζουν σημαντικά τα συστατικά στοιχεία τα οποία συνθέτουν την εδραιωμένη επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ομοιοστατική κανονικότητα του πλανήτη, η οποία ευνοεί την ανάπτυξη και την ευημερία των έμβιων όντων επί Γης.
Το εννοιολογικό πλαίσιο των πλανητικών ορίων ενσωματώνει στην σύλληψή του και εφαρμόζει στην σύνθεσή του τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά ευρήματα σχετικά με τη λειτουργία του συστήματος της Γης με στόχο τον προσδιορισμό ενός “ασφαλούς λειτουργικού χώρου” για την ανθρωπότητα, ο οποίος είθε προκύψει μέσα από την τήρηση της αρχής της μη υπέρβασης συγκεκριμένων προτεινόμενων ορίων τα οποία πλέον ποσοτικοποιούν ως γεωομοιοστατικοί αριθμοδείκτες τον βαθμό κατά τον οποίο οι ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούν να επηρεάσουν ή μη κρίσιμες διαδικασίες, χωρίς να ελλοχεύει ο κίνδυνος οι ανθρώπινες δραστηριότητες αυτές να προκαλέσουν δυνητικά μη αναστρέψιμες αλλαγές στις γήινες συνθήκες που ευνοούν την ευημερία των έμβιων κατοίκων της Γης.
Οι συγγραφείς της έρευνας παρουσιάζουν για πρώτη φορά ποσοτικοποιημένα μέτρα για όλα τα προτεινόμενα πλανητικά όρια. Για τα έξι από τα όρια αυτά τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν πως οι σχετικοί αριθμοδείκτες των ασφαλών επιπέδων έχουν ήδη παραβιαστεί, ενώ η τάση εκθετικής υπέρβασης εδραιώνεται για το σύνολο των πλανητικών ορίων, εξαιρουμένου του ορίου της υποβάθμισης του στρώματος του όζοντος της Γης.
Η ανθρωπογενής χρήση βιομάζας επηρεάζει αρνητικά τη βιοποικιλότητα
Μεταξύ των σημαντικότερων ευρημάτων των ερευνητών, διατυπώνεται και η ανάγκη σεβασμού των πλανητικών ορίων που σχετίζονται με τις αλλαγές των χρήσεων γης στις οποίες συγκαταλέγεται και η άντληση ή/και η εξόρυξη ενεργειακών πόρων. Οι συστάσεις των ερευνητών εστιάζουν στην αυξανόμενη χρήση της βιομάζας από τον άνθρωπο ως εναλλακτική λύση έναντι του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου σε παγκόσμια κλίμακα. Η βιομάζα είναι το προϊόν της φωτοσύνθεσης, δηλαδή της διαδικασίας κατά τη διάρκεια της οποίας τα φυτά μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε μεταβολική ενέργεια,, το οποίο ως προϊόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άλλους ζωντανούς οργανισμούς. Χάρη στη φύση της βιομάζας παρέχεται στην βιόσφαιρα η ενέργεια που συντηρεί τη βιοποικιλότητα. Η χρήση βιομάζας για ενεργειακούς σκοπούς συντελεί μη αντικαταστάσιμη απομάκρυνση μεγάλων αποθεματικών ενέργειας η οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες θα ήταν άλλως διαθέσιμη στη φύση. Ως εκ τούτου, οι ερευνητές προτείνουν την υιοθέτηση του Human Appropriation of Net Primary Production (HANPP), δηλαδή προκρίνουν την υιοθέτηση του δείκτη χρήσης βιομάζας, ως έναν από τους δύο σημαντικότερους γεωαριθμοδείκτες για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στη βιοποικιλότητα.
Απαιτούνται καλύτερα μοντέλα κατανόησης των πλανητικών ορίων της Γης
Ο μόνος τρόπος επιτυχούς αντιμετώπισης των σύγχρονων περιβαλλοντικών προκλήσεων τις οποίες καθημερινά αντιμετωπίζουμε ως κάτοικοι του πλανήτη μας είναι η εγκαθίδρυση ενός κόσμου που αναπτύσσεται εντός επιστημονικά καθορισμένων ορίων. Το μοντέλο των πλανητικών ορίων τα οποία προτείνονται από τους ερευνητές της ανασκοπούμενης έρευνας εδράζονται σε υφιστάμενα κεκτημένα κλιματολογικά πλανητικά όρια, όπως το όριο διατήρησης της θερμοκρασίας το οποίο εισήγαγε η συμφωνία του Παρισιού και το όριο αντιστροφής της απώλειας της βιοποικιλότητας στην ξηρά το οποίο εισήχθη σε παγκόσμια κλίμακα με την συμφωνία του Μόντρεαλ-Κουνμίνγκ COP15 του 2022. Συνεπώς, οικοδομώντας επί του παραδείγματος των ήδη ευεργετικών οριοθετητικών κεκτημένων για τη διατήρηση της υγείας του Γήινου περιβάλλοντος, αρχής γενομένης από την επιστημονική κοινότητα, εκφράζεται πλέον η απαραίτητη ανάγκη καθιέρωσης συγκεκριμένων ποσοτικών στόχων, οι οποίοι θα εξασφαλίσουν τη διατήρηση της ομοιοστατικής λειτουργίας της βιόσφαιρας του πλανήτη η οποία λειτουργεί ως εγγυήτρια συνιστώσα της συντήρησης της ζωής στη Γη.
Πηγές:
Richardson, K., Steffen, W., Lucht, W., Bendtsen, J., Cornell, S. E., Donges, J. F., Drüke, M., Fetzer, I., Bala, G., von Bloh, W., Feulner, G., Fiedler, S., Gerten, D., Gleeson, T., Hofmann, M., Huiskamp, W., Kummu, M., Mohan, C., Nogués-Bravo, D., . . . Rockström, J. (2023, September 15). Earth beyond six of nine planetary boundaries. Science Advances, 9(37). https://doi.org/10.1126/sciadv.adh2458
