Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες έχουν καταστεί πρωταρχικό ζήτημα στον αστικό σχεδιασμό, καθώς οι πόλεις σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να επεκτείνονται και να αντιμετωπίζουν περιβαλλοντικές προκλήσεις που χρίζουν επιτακτικά διαχείρισης. Στην παρούσα ανασκόπηση της βιβλιογραφίας εξετάζεται η εξελισσόμενη συζήτηση για τον φιλικό προς το περιβάλλον πολεοδομικό σχεδιασμό, μέσα από τη διερεύνηση των αρχών, των μεθοδολογιών και των τεχνολογικών επιτευγμάτων που μετασχηματίζουν τα αστικά περιβάλλοντα με στόχο τον μετριασμό του οικολογικού τους αποτυπώματος και την προώθηση της βιωσιμότητας.
Οι βασικές αρχές του φιλικού προς το περιβάλλον πολεοδομικού σχεδιασμού
Ο φιλικός προς το περιβάλλον πολεοδομικός σχεδιασμός στηρίζεται σε πολυάριθμες βασικές αρχές. Πρωτίστως, ιδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου μέσω της προώθησης της βιωσιμότητας στις μεταφορές, των ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων και της ενσωμάτωσης χώρων πρασίνου στον υπερκορεσμένο πλέον μετααστικό οικιστικό χώρο. Η ένταξη πράσινων υποδομών, όπως πάρκα και αστικά άλση, είναι απαραίτητη για την περιστολή της ατμοσφαιρικής και υδάτινης ρύπανσης και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κατοίκων των ιδιαίτερα αστικοποιημένων σύγχρονων πόλεων (Mersal, 2016). Επιπροσθέτως, σε απόλυτη σύμπνοια με τις απαιτήσεις που επιβάλλει η σύγχρονη πραγματικότητα, η ρυμοτόμηση πολεοδομικών σχεδιαγραμμάτων θα πρέπει πλέον να συμπεριλαμβάνει τη μεικτή χωροθέτηση χρήσεων γης με σκοπό τον περιορισμό του αστικού αποτυπώματος επί του φυσικού γεωγραφικού ανάγλυφου, την ενθάρρυνση της επισκεψιμότητας και τη μείωση της ανάγκης για χρήση ιδιωτικών μέσων μετακίνησης (Hanna & Comín, 2021). Επιπλέον, επισημαίνεται η σημαντικότητα συμπερίληψης της δέσμευσης της κοινότητας και των συμμετοχικών διαδικασιών σχεδιασμού κατά τη διαμόρφωση του σύγχρονου πολεοδομικού σχεδιασμού, με τρόπο κατάλληλο, ούτως ώστε να διασφαλίζεται ότι οι περιβαλλοντικές ανησυχίες των πολιτών πράγματι λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων (Säynäjoki et al., 2014).
Μεθοδολογίες φιλικού προς το περιβάλλον πολεοδομικού σχεδιασμού
Μια σημαντική πτυχή του φιλικού προς το περιβάλλον πολεοδομικού σχεδιασμού είναι η υιοθέτηση μεθοδολογιών που βασίζονται σε δεδομένα για την τεκμηρίωση των αποφάσεων που λαμβάνονται. Τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών (GIS) και οι τεχνολογίες τηλεπισκόπησης διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην αξιολόγηση των περιβαλλοντικών συνθηκών και στον εντοπισμό κατάλληλων περιοχών για την ανάπτυξη πράσινων υποδομών (Puchol-Salort et al., 2021). Επιπλέον, η χρήση εκτιμήσεων κύκλου ζωής (ΑΚΖ) αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των έργων υποδομής, συνδράμοντας στην επιλογή υλικών και τεχνικών κατασκευής που περιορίζουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (Bibri, 2020).
Τεχνολογικές ανακαλύψεις
Αρκετές τεχνολογικές ανακαλύψεις συμβάλλουν στην πρόοδο του φιλικού προς το περιβάλλον πολεοδομικού σχεδιασμού. H ανάπτυξη έξυπνων δικτύων και τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επέτρεψε στις πόλεις να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα και να μεταβούν σε καθαρότερες και πιο βιώσιμες πηγές ενέργειας. Η ενσωμάτωση ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων με προηγμένα συστήματα διαχείρισης μειώνει περαιτέρω την κατανάλωση ενέργειας (Crane et al., 2021).
Επιπλέον, η έλευση των αυτόνομων ηλεκτρικών οχημάτων μετασχηματίζει την παραδοσιακή αντίληψη περί αστικών μέσων μεταφοράς, η οποία ουσιαστικά ταυτοποιούσε την έννοια με την χρήση συμβατικών μέσων για τις ανάγκες μετακίνησης εντός πόλης (Spiliotopoulou & Roseland, 2022). Τα ηλεκτρικά λεωφορεία και οι αυτόνομες υπηρεσίες διαμοιρασμού διαδρομών συμβάλλουν στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κυκλοφοριακής συμφόρησης, ενώ παράλληλα παρέχουν αποτελεσματικές και φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές κινητικότητας. Επιπλέον, ο πολλαπλασιασμός των λύσεων μικρο-κινητικότητας, όπως τα ηλεκτρονικά πατίνια και τα προγράμματα κοινής χρήσης ποδηλάτων, ενισχύει τα δίκτυα αστικών μεταφορών (Grabowski et al., 2022).
Οι εξελίξεις στις τεχνολογίες διαχείρισης αποβλήτων έχουν επίσης συμβάλει στον φιλικό προς το περιβάλλον πολεοδομικό σχεδιασμό. Η εφαρμογή εγκαταστάσεων μετατροπής των αποβλήτων σε ενέργεια και η βελτίωση των προγραμμάτων ανακύκλωσης συμβάλλει στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της διάθεσης των αποβλήτων, ενώ παράλληλα παράγει ανανεώσιμη ενέργεια (Mersal, 2016).
Η αστική γεωργία και η κάθετη καλλιέργεια αποτελούν αναδυόμενες τάσεις που όχι μόνο προωθούν τη βιωσιμότητα αλλά συμβάλλουν και στην επισιτιστική ασφάλεια στις πόλεις. Αυτές οι καινοτομίες επιτρέπουν στις πόλεις να παράγουν φρέσκα, τοπικά παραγόμενα τρόφιμα, μειώνοντας παράλληλα το αποτύπωμα άνθρακα που σχετίζεται με τη μεταφορά τροφίμων (Puchol-Salort et al., 2021).
Φιλικός προς το περιβάλλον πολεοδομικός σχεδιασμός : Πολύπλευρη προσπάθεια αειφορίας
Ο φιλικός προς το περιβάλλον πολεοδομικός σχεδιασμός αποτελεί ένα πολύπλευρο εγχείρημα που συνδυάζει τις αρχές της βιωσιμότητας, τις μεθοδολογίες που βασίζονται στα δεδομένα και τις τεχνολογίες αιχμής. Καθώς οι πόλεις συνεχίζουν να παλεύουν με τις προκλήσεις της αστικοποίησης και της κλιματικής αλλαγής, η ενσωμάτωση στρατηγικών σχεδιασμού με περιβαλλοντική συνείδηση και τεχνολογικών καινοτομιών θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία πιο βιώσιμων και βιώσιμων αστικών περιβαλλόντων. Με την υιοθέτηση αυτών των αρχών και την αξιοποίηση των τεχνολογικών ανακαλύψεων, οι πόλεις μπορούν να μειώσουν τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων και να συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός βιωσιμότερου μέλλοντος για όλους.
