Κλιματική αλλαγή – Ένα παγκόσμιο φαινόμενο που επηρεάζει και την Ελλάδα
Η κλιματική αλλαγή, ένα παγκόσμιο φαινόμενο που αλλάζει τα φυσικά συστήματα του πλανήτη μας, έχει αναδειχθεί σε μια ιδιαίτερα σκληρή πραγματικότητα για τα μεσογειακά τοπία. Η Ελλάδα, μια χώρα γνωστή για την πλούσια ιστορία, τα όμορφα νησιά και την ποικιλόμορφη χλωρίδα της, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτής της περιβαλλοντικής κρίσης. Κάθε καλοκαίρι, οι πυρκαγιές αναδεικνύονται σε ένα συνηθισμένο θέαμα, απανθρακώνοντας τα ελληνικά τοπία και απειλώντας τόσο το ανθρωπογενές όσο και το φυσικό περιβάλλον. Διερευνώντας τις αιτίες και τους μηχανισμούς εκδήλωσης των δασικών πυρκαγιών στη διεθνή επιστημονική αρθρογραφία, επιχειρούμε να αποκομίσουμε γνώση γύρω από το φαινόμενο των πυρκαγιών το οποίο μονοπωλεί την ελληνική πραγματικότητα κάθε καλοκαιρινή περίοδο κατά τα τελευταία χρόνια.
Οι νέες κλιματολογικές συνθήκες συμβάλλουν στις δασικές πυρκαγιές
Σχετική μελέτη των Davis et al., (2019) υπογραμμίζει τον ρόλο της κλιματικής αλλαγής στην αύξηση της δραστηριότητας των δασικών πυρκαγιών. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι θερμότερες και ξηρότερες συνθήκες, οι οποίες γίνονται πιο συχνές λόγω της κλιματικής αλλαγής, οδηγούν σε χαμηλότερη υγρασία της καύσιμης ύλης και σε μεγαλύτερες περιόδους πυρκαγιάς. Οι αλλαγές αυτές, με τη σειρά τους, αυξάνουν τη συχνότητα και την έκταση των πυρκαγιών.
Στη περίπτωση της Ελλάδας, τα ευρήματα αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Η μοναδική βλάστηση της χώρας, η οποία χαρακτηρίζεται από ένα μείγμα κωνοφόρων και φυλλοβόλων ειδών, παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση και εξάπλωση των πυρκαγιών. Η ελληνική χλωρίδα, προσαρμοσμένη στο μεσογειακό κλίμα, έχει εξελιχθεί ώστε να αντέχει σε κάποιο βαθμό τις πυρκαγιές. Ωστόσο, η αυξανόμενη συχνότητα και η ένταση των δασικών πυρκαγιών, λόγω της κλιματικής αλλαγής, ωθούν τα ελληνικά οικοσυστήματα στα όριά τους.
To Δάσος Σεϊχ Σου, (Πηγή: Καθημερινή. (2023). Δάσος Σεϊχ Σου, Διαθέσιμο στο: https://shorturl.at/iosvU)
Ο τύπος της βλάστησης ως παράγοντας επιρροής στην εκδήλωση δασικών πυρκαγιών
Ενδιαφέρον αποτελεί ότι ο τύπος της βλάστησης μπορεί επίσης να επηρεάσει τις επιπτώσεις των πυρκαγιών. Σχετική μελέτη των Terrier et al., (2023) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η στρατηγική εισαγωγή λιγότερο εύφλεκτης πλατύφυλλης βλάστησης σε οικοσυστήματα που πλήττονται από δασικές πυρκαγιές, θα μπορούσε να μειώσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής απομειώνοντας την ένταση και τη συχνότητα εκδήλωσης του φαινομένου. Η συγκεκριμένη διαπίστωση θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο ελληνικό παράδειγμα, όπου η υιοθέτηση μιας εθνικής στρατηγικής αναδάσωσης προσανατολισμένης προς τη σύνθεση των δασών με λιγότερο εύφλεκτα είδη θα μπορούσε ενδεχομένως να μετριάσει τις επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών.
Ωστόσο, η εφικτότητα υλοποίησης και η αποτελεσματικότητα αυτού του αντισταθμιστικού εγχειρήματος βάσει πραγματικών καταστάσεων αναμένεται να αποδειχθούν. Οι Girardin et αl., (2013) συνέθεσαν συνδυασμένα παλαιοοικολογικά δεδομένα, παγκόσμια κλιματικά μοντέλα και μοντελοποίηση δασικών πυρκαγιών για την αξιολόγηση της περιφερειακής συχνότητας πυρκαγιών σε δασικές εκτάσεις. Τα ευρήματά τους δείχνουν ότι ένα υψηλότερος αριθμός πλατύφυλλων στη σύνθεση του δάσους θα μπορούσε να μειώσει τον υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς που προκαλείται εξαιτίας της επικράτησης ενός θερμότερου και ξηρότερου κλίματος.
Δασική πυρκαγιά στη Σάμο (Πηγή: ALPHA (2023). Πυρκαγιά στη Σάμο, Διαθέσιμο στο: https://www.alphatv.gr/news/koinonia/article/138820/purkagia-se-dasos-sti-samo/)
Η αξιοποίηση των ερευνητικών ευρημάτων πιθανή ευκαιρία για την Ελλάδα
Οι πυρκαγιές στην Ελλάδα, που τροφοδοτούνται από την κλιματική αλλαγή και τη μοναδική βλάστηση της χώρας, είναι ένα πιεστικό ζήτημα που απαιτεί άμεση προσοχή. Η υιοθέτηση μιας εθνικής στρατηγικής αναδάσωσης η οποία θα στηρίζεται στην εισαγωγή λιγότερο εύφλεκτης βλάστησης στα πληγέντα δασικά οικοσυστήματα θα μπορούσε ενδεχομένως να μετριάσει τις επιπτώσεις αυτών των πυρκαγιών. Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω έρευνα επί του αντικειμένου, ενώ αναγκαίες καθίστανται και η μελέτη σεναρίων με εμπειρικό τρόπο στα πλαίσια πρακτικών εφαρμογών. Καθώς η διαδικασία της κλιματικής αλλαγής βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, η προσαρμογή των στρατηγικών μας είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας ούτως ώστε να μπορέσουμε να διαχειριστούμε τα τοπία μας για να διασφαλίσουμε τη διατήρηση της πλούσιας και ποικιλόμορφης χλωρίδας της Ελλάδας.
Πηγή:
Davis, K., Dobrowski, S., Higuera, P., Holden, Z., Veblen, T., Rother, M. T., Parks, S., Sala, A., & Maneta, M. (2019). Wildfires and climate change push low-elevation forests across a critical climate threshold for tree regeneration. Proceedings of the National Academy of Sciences, 116(13), 6193. https://doi.org/10.1073/pnas.1815107116
Terrier, A., Girardin, M., Périé, C., Legendre, P., & Bergeron, Y. (2023). Potential changes in forest composition could reduce impacts of climate change on boreal wildfires. https://doi.org/10.1890/12-0425.1
Girardin, M., Ali, A. A., Carcaillet, C., Blarquez, O., Hély, C., Terrier, A., Genries, A., & Bergeron, Y. (2013). Vegetation limits the impact of a warm climate on boreal wildfires. New Phytologist, 199(2), 530-542. https://doi.org/10.1111/nph.12322
